Bir insanın geleceğinin şekillenmesinde, çevresine olan bilincinin gelişmesinde ilk ve ortaöğretim kurumlarında alınan eğitimin katkısı büyük. Bu konuda öğretmenlerin, ders okutulan kitapların kadar eğitim görülen okul binalarının tasarımın da katkısı fazla. Derslikleri ufak, bahçesi neredeyse olmayan ve etrafı ile ilişkisi kesilmiş okulların hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin fiziksel çevre konusundaki fikirlerine yapacağı katkı elbette ki olumsuz.

1980 yılında Milli Eğitim Bakanlığı (MEB)'na bağlı eğitim yapılarının projelendirilmesi, yapımı, kullanılması, geliştirilmesi, onarımlarına ilişkin esasları tespit etmek, ilgili mevzuat taslaklarını gerekçeleriyle birlikte hazırlamak amacıyla eğitim yapıları çalışma grubu oluşturuldu ve uygulama çalışmalarına başlanılması kararlaştırıldı.

24 Derslikli İlköğretim Okulu Tip Projesi - Kaynak: MEB Yatırım ve Tesisler Daire Başkanlığı

Günümüzde bu işleri Milli Eğitim Bakanlığı Yatırımlar ve Tesisler Dairesi Başkanlığı sürdürüyor. Başkanlığın son dönemde ses getiren çalışmalarından biri 2005'te başlattığı "Gelenekten Geleceğe Eğitim Yapıları Mimarisi Projesi"ydi. Proje kapsamında Osmanlı ve Selçuklu Mimarisinin özelliklerini taşıyan tip projeler geliştirildi. Bayrak burçlu, payandalı, kuleli, taç kapılı tip okulların son dönemde yapılan kimliksiz binalara bir cevap olması, renksiz okul imajını yıkması bekleniyordu. Proje açıklandığı zaman gündeme adeta bomba gibi düştü, mimarların tepkisiyle karşılandı yine de MEB okulları inşa etti.

Kırklareli Atatürk İlköğretim Okulu Bahtiyar Yılmazer Ek Hizmet Binası
KG Mimarlık

Okulların tip projelerin bire bir aynısı olarak tasarlanması gerekmiyor. Mimarlar tarafından tasarlanan, her detayı en ince ayrıntısına kadar düşünülmüş, geçmişe atıfta bulunmayan hem devlet hem de özel okullar var. Bu okullara ARKİV'de yer alan 324 eğitim yapısından bazı örnekler.

Feyziye Mektepleri Vakfı Erenköy Güneş Kampüsü
Limited Mimarlık

Önerilen proje, bilinen tüm standartlara ve FMV tarafından verilen programa uymasına karşın son derece esnek ve akışkan işlevsel ve mekansal bir organizasyona sahip. Kompakt ve az katlı yapısı ile de üretim-işletim aşamalarında ekonomik, güvenli ve esnek. Yapılar, eğitimin genellikle üç katta (okul öncesi eğitimde, iki katta) sürdürülebileceği biçimde düzenlenmiş. Böylece, insan ölçeğinde bir yapılanma oluşturulmuş. Bina, ARKİV Seçkileri 2007'de yer almıştır.

Kırklareli Atatürk İlköğretim Okulu Bahtiyar Yılmazer Ek Hizmet Binası
KG Mimarlık

MEB bünyesinde yer alan mevcut okul binalarına ek hizmet binası olarak yaptırılan 12 derslikli ilkokul ve 5 derslikli anaokulu işlevine sahip yapı, Yılmazer Ailesi tarafından, Kırklareli halkının kullanımı için hayır amaçlı olarak yaptırılmış. Özgün bir proje yapılması yerine, mevcut MEB tip okul binası projesinin temel alındığı yapı, yanındaki okul binası ile eklemlendirilerek bağlanmış ve zemin katında yer alan anaokulu kendi sınırlarını zorlayarak, değiştirerek tip proje kavramının dışına çıkılmış. Bina, ARKİV Seçkileri 2007'de yer almıştır.

MEB Erkut Soyak Lisesi
Mutlu Çilingiroğlu MİAR Mimarlık Bürosu

Soyak Toplu Konut AŞ'ye ait Yenişehir Yerleşmesi'nde, imar planında okul alanı olarak ayrılmış olan parselde, imar koşullarına ve arsa verilerine bağlı kalınarak, 18 derslikli bir lise binası, verilen programa uygun bir şekilde tasarlanmış. Bu binanın ana kullanıcısı olan ve her öğretim yılında yenilenen 500 öğrencinin en güzel yaşlarında ve günün en güzel saatlerini bu binada geçireceği düşüncesiyle, hem fonksiyonel anlamda kullanışlı, hem de özel bir mekan kurgusu içeren bir binada yaşamaları istenmiş.

Değirmendere İlköğretim Okulu
Nevzat Sayın Mimarlık Hizmetleri

1940'larda yapılmış küçük bir ilkokul yapısının olduğu arsada, yapı için korunma kararı olmamasına rağmen dönüştürülerek yeni bina okulun bir kolu olarak düşünülmüş. Çok eğimli arazide eski yapının arkasına yerleşerek bulunduğu çevre içinde "iri" kalabilecek olan yeni yapı parça parça görülebilir hale getirilmiş.

TED Ankara Koleji Yerleşkesi
Uygur Mimarlık

Mimarları tarafından tasarımın hareket noktası "Sakarya Caddesi" seçilmiş. Kitapçı, balıkçı, ekmekçi, sinema, manav, tiyatro, biracı, ayakkabıcı, okul, ofis, vb. iç içe olduğu Ankara'daki Sakarya Caddesi kampüse taşınmış. Bina, 2005 yılında Özel Sektör Kategorisi'nde Arkitera İşveren Ödülü, 2004 yılında THBB Mimarlık Ödülleri Onur Ödülü, 2004 yılında Ulusal Mimarlık Ödülleri  Yapı Dalı Başarı Ödülü'nü kazanmıştır.